آنالیز آسیب های اجتماعی سالمندان در زلزله های بم، ورزقان و اهر - مجله سرگرمی

به گزارش خبرنگاران، آسیب پذیری اجتماعی میزان خسارت های اجتماعی است که در صورت بروز سانحه به اجزا و عناصر جامعه بر حسب چگونگی کیفیت آن وارد می گردد. طبق آمار رسمی، در سال های1982 تا 2010 ایران بیشترین تعداد زلزله را داشته و 6/17 درصد زلزله های مخرب جهان در کشور ما اتفاق افتاده است. این در حالی است که پیامد تخریب شدیدترین این زلزله ها که هر چهار سال یک بار به وقوع پیوسته، تخریب 97 درصد واحدهای روستایی و آسیب کلی 79 درصدی واحدهای شهری بوده است.

بدیهی است که در چنین شرایطی آنالیز آسیب های اجتماعی وارده به اقشار خاص ضروری باشد. به دنبال این احتیاج، گروهی از محققان ایرانی در دانشگاه های تهران و کرمان به آنالیز آسیب پذیری اجتماعی سالمندان در زلزله های بم، ورزقان و اهر پرداخته و نتایج خود را در قالب یک مقاله منتشر نموده اند. در این تحقیق ابعاد آسیب پذیری اجتماعی سالمندان (انزوای اجتماعی، ناسازگاری اجتماعی، عدم پذیرش و احساس عدم حمایت اجتماعی) آنالیز شده و نتایج مهمی در رابطه با آسیب های وارده به این قشر حاصل شده است.

بر اساس مفهوم راسل، مصائب جمعی از منظر جامعه شناختی نه تنها رویدادهای جوی و زمین شناختی بلکه وقایع اجتماعی جوهری یا اثیری اند. این بدین معنی است که پس از فاجعه، پدیده اجتماعی بدون نقاب ظاهر می گردد و آسیب های اجتماعی همچون انزوای اجتماعی، سازگاری اجتماعی، بیگانگی اجتماعی، آنومی اجتماعی، بحران هویت و انحرافات اجتماعی را در بین گروه های آسیب پذیر به جا می گذارد.

از جمله آثار جسمانی فاجعه بر سالمندان می توان به تغییر عادات تغذیه، بیماری های عمومی بدن و افزایش استعمال دخانیات اشاره نمود. واکنش روان شناختی و هیجانی متداول سالمندان به حوادث طبیعی نیز افسردگی است. این در حالی است که علائم افسردگی و پریشان حالی سالمندان می تواند از دست دادن جهت یابی و حافظه و فراموشی باشد.

همچنین ممکن است که این افراد در شرایط پس از فاجعه به علت کهولت سن، زندگی خود را تمام شده بدانند و توانی برای ترمیم و بازسازی آن در خود نبینند. کمبود منابع مالی، فقر بهداشت و درمان و شرایط خاص روانی پس از فاجعه نیز سایر عواملی است که این افراد را بیش از دیگران در معرض آسیب قرار می دهد.

در این تحقیق از روش های کمی و کیفی استفاده شده و جامعه آماری آن از تمامی سالمندان استان های آذربایجان شرقی و کرمان که در سال 1394 در این استان ها زندگی می نموده اند، تشکیل شده است. معیارهای شرکت دادن سالمندان در این پژوهش سن بالای 60 سال، حضور در زمان زلزله، آسیب دیدگی و نداشتن بیماری های شناختی همچون آلزایمر و دمانس بود، ضمن اینکه آن ها می توانستند در صورت تمایل از شرکت در ادامه پژوهش انصراف دهند.

در این تحقیق 90 نفر از سالمندان آسیب دیده شهرهای بم، ورزقان و اهر با 90 نفر دیگر از سالمندان سایر شهرها که تجربه زلزله نداشتند مقایسه شدند.

در بخش کمی، ابزار پژوهش پرسش نامه های انزوای اجتماعی، سازگاری اجتماعی SAS پی کل و ویسمن، حمایت اجتماعی و مقیاس پذیرش اجتماعی مارلوکراون بودند. در بخش کیفی نیز به منظور تجزیه و تحلیل داده های حاصل از مصاحبه از روش تحلیل موضوعی استفاده شد.

بر اساس یافته های این تحقیق، بین ناسازگاری اجتماعی سالمندان حاضر در زلزله با سالمندان دیگر تفاوت معنی داری وجود دارد. این نتایج حاکی از آن است که میزان سازگاری اجتماعی سالمندانی که زلزله را تجربه نموده اند کمتر از سالمندان دیگر است.

همچنین یافته های پژوهش بیانگر این بود که میزان احساس پذیرش اجتماعی سالمندان حاضر در زلزله متفاوت با سالمندان دیگر و کمتر از آن هاست. این نیز با رویکرد روش شناسی مردم نگارانه مطابقت دارد که بر اساس آن پذیرش اجتماعی سالمندان آسیب دیده متضمن فهم رفتاری است که به پیروی از شرایط محیطی انجام می گردد. در واقع می توان گفت احساس عدم پذیرش سالمندان در زلزله ناشی از کنش های عادی و روزمره، تعاملات، روابط و نحوه برخورد با سالمندان در جامعه است.

میانگین حمایت اجتماعی سالمندان حاضر در زلزله نیز از سالمندان دیگر کمتر است که این به سبب محدود بودن شبکه و روابط اجتماعی افراد در زلزله های بم، ورزقان و اهر است.

آخرین معیار آنالیز شده در این تحقیق انزوای اجتماعی سالمندان آسیب دیده است که نسبت به سالمندان غیرآسیب دیده بیشتر بوده و به سبب تجارب عاطفی ناگوار و افسردگی ناشی از آن حاصل شده است.

ماهیت آسیب های اجتماعی ایجاب می نماید که نمود آن ها چندین سال بعد از وقوع زلزله باشد. از سوی دیگر در حوادث طبیعی از جمله زلزله، توجه اصلی دولت و سیاست گذاران به برطرف مسائل اقتصادی و سازندگی است. بنابراین فراموشی این گونه آسیب ها اجتناب ناپذیر است.

بدین ترتیب پیشنهاد می گردد که سیاست گذاران و مسئولان، تا سال ها بعد از وقوع زلزله سلامت اجتماعی تمامی گروه های سنی خصوصاً سالمندان را پیگیری نمایند و برای کاهش و کنترل آسیب های اجتماعی تدابیری را اتخاذ نمایند.

banima.ir: قدرت گرفته از سیستم مدیریت محتوای بانیما